علیرضا لبش/کارگاه شعر با عنوان «شعر آیینی و نوآوری» در دومین روز سومین جشنواره تولیدات مراکز استان‌های حوزه هنری در سالن پلاتوی مجتمع� انتظار شهر کرمانشاه با حضور حمیدرضا شکارسری و محمد حسین بهرامیان برگزار شد و اجرای این برنامه بر عهده هاشم کرونی مسئول واحد ادبیات حوزه هنری فارس بود.
شکارسری در ابتدای سخنان خود با بیان اینکه اساساً با اطلاق عنوان آیینی به این گونه شعر مخالف است،‌ گفت:‌ آیین از نظر من مفهومی عام دارد که ما معمولاً به آن توجه نمی‌کنیم و من فکر می‌کنم عنوان شعر دینی صحیح‌تر است. از طرف دیگر هرگاه بحث شعر آیینی مطرح می‌شود میان نوآوری و نوگرایی اشتباه می‌کنیم. نوآوری حسی همیشگی است که بدون آن یک اثر هنری شکل نمی‌گیرد و اثر هنری به وسیله آن از تکرار و کلیشه و مرگ دور می‌شود اما نوگرایی بحث دیگری است.
شکارسری ادامه داد: بسیاری مدرنیته را مترادف با مدرنیزم می‌دانند در حالی که مدرنیته یک نهضت فکری و فلسفی است اما مدرنیزم تظاهرات آن میباشد. مدرنیته زمینه‌هایی را فراهم کرد که انسان به موضوع سعادت خود فکر کند و البته در همین راستا بود که او به غربت و جنگ و الیناسیون دست پیدا کرد. اما هنرمندان در پی همین نهضت هنری مدرنیستی را پدید آوردند که با این تفکر مقابله می‌کرد.
وی افزود: مدرنیته در ذات خود با آنچه در قدیم برای بشر رخ داده است تقابل دارد و دین چه بخواهیم و چه نخواهیم به دلیل ارتباطش با سنت‌های گذشته در این چارچوب قرار می‌گیرد و تعارضاتی را در این رابطه پدید می‌‌آورد اما مدرنیزم و هنرمندان بزرگی مانند بودلر، رمبو و مالارمه که در آن فعالیت کردند عملاً مبانی را پدید آوردند که با شیوه‌های زندگی برخاسته از مدرنیزم مخالفت کرد به همین دلیل بود که اگر مدرنیته زندگی شهری را رواج می‌داد هنرمند برخاسته از آن از شهر گریزان بود و به روستان پناه می برد.
شکارسری در ادامه با بیان اینکه هنر دینی زمانی شکل می‌گیرد که هنر در برزخ میان گفتن و نگفتن گیر کند، ‌افزود: هنر دینی در این میان وضعیت بغرنج‌تری دارد چون می خواهد حرفی خاص بزند و در عین حال مخاطب عام را جذب کند. هنر دینی با تئوری هنر برای هنر مقابله می‌کند و سعی دارد با صراحت معنای دین را در روزگار ما بیان کند و از تقارن و توازن در بیان آن فاصله بگیرد.
این شاعر افزود: کار هنری دینی در روزگار ما کشف المحجوب است. هنر دینی در قالب مدرن پیدا کردن و یافتن معنا را به مخاطب خود سپرده است و لذا این گونه به نظر می‌رسد که در ظاهر آن هیچ نشانی از دین را نمی‌توان یافت.
وی تصریح کرد: هنر دینی به جای قرابت تصاویر غرابت آنها را ترسیم می‌کند و به جای محاکات جهان آن را به دریافت‌های آنی از مخاطب آن را واگذار می‌کند.
شکارسری همچنین گفت:‌ برخی فکر می‌کنند که شعر نو ایرانی با نزدیک به 80 سال سابقه نمی‌تواند دینی باشد اما این تصور کاملاً‌ اشتباه است. واقعیت آن است که رهبران دینی جامعه در میان همه طبقات آن بیش از پیش با گروهای سنتی جامعه همراه بودند. هرچند بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تلاش شده است تا میان هنرمندان مدرن و مخاطبان سنتی هنر ارتباطی برقرار شود اما هنوز این موضوع با موفقیت همراه نبوده است. 90 درصد از اشعار دینی ما اشعار هیاتی است که برای مخاطب عام سروده شده و از نظر قالب نیز با شعر مدرن همراهی ندارد.
وی ادامه داد: تاریخ شعر معاصر ما مملو از سوء برداشت‌ها است و شاعران نو و سنتی دایماً در تضاد با یکدیگر هستند. اما حقیقت این است که شعر مدرن ایران هیچ تضاد ذاتی با انعکاس مفاهیم دینی ندارد. به شرط آنکه شاعر دینی خود را از محافل روشنفکری بیرون باشد و مخاطب او نیز تلاش کند که رسوبات و انجمادات سنتی شعر را از خود کنار بگذارد و تنها در این تعامل است که شعر دینی می‌شود شکل تازه‌ای را بروز دهد.البته کسانی خواسته اند این فاصله را کم کنند که از آن جمله می توان به طاهره صفارزاده، علی موسوی گرمارودی، اسماعیل نوری اعلا و م. موید را نام برد.م. موید تنها کسی است که از مبانی شعر حجم در انعکاس مفاهیم دینی کمک گرفته است.
همچنین در این مراسم محدحسین بهرامیان با بیان اینکه در طرح مبحث شعر آیینی با نوعی تضاد روبرو هستیم، گفت: باید به این فکر کنیم که وقتی صحبت از رئالیسم در شعر می کنیم منظور ما دقیقاً چیست و آیا همه ما یک حس از واقعیت را داریم یا خیر و در همین راستا وقتی صحبت از ادبیاتی دینی می کنیم نیز باید بدانیم که تعریف ما از دین چه چیزی است.
بهرامیان افزود: در جهان تنها بیش از 3 هزار نوع دین مطرح است و در حوزه تشیع نیز فرقه‌هایی وجود دارد. اگر ما صحبت از شعر شیعی می کنیم منظورمان کدام شاخه از تشیع است.به نظر من دین وجه عام‌تری دارد و ادبیات دینی در ذیل آن قرار می‌گیرد. یکسری از شاعران هستند که راضی نشده‌اند نام شاعر آئینی برخود بگذارند اما در شعرشان رگه‌های از این وجود دارد.
او در ادامه گفت: ادبیات متعهد به نظر برخی ادبیات دفاع مقدس و ادبیات مربوط به معصومین را شامل می شود در حالیکه حوزه تعهد فراتر است و هنری است که سنت را واکاوی می کند و اعتبارات قومی و تاریخی خود را بیرون می کشد. باید مرزهای ادبیات دینی را گسترش داد و آثار زیادی را می توان در دایره ادبیات دینی جای داد.
شکارسری افزود: شعر دینی باید از قالب سنتی خارج شود. در شعر عناصر جوهری و عناصر عرضی وجود دارد که عناصر عرضی قابل تغییرند. در طول سده گذشته عناصر عرضی شعر تغییر کرد اما شعر به ذات خود باقی ماند. عنصرفرم در شعر جزو عناصر عرضی است که قابل تغییر است. شاعر در این روزگار می تواند با درهم بردن مفاهیم دینی با مفاهیم جاری در زندگی به صورت عینی و جزنگرانه به شعر دینی برسد.
شکارسری در پایان تاکید کرد: شاعر به جای توصیف مفاهیم دینی و تاریخ نگاری دینی باید بتواند مفاهیم دینی را با مفاهیم عینی روزگار خود جمع کند و با مفاهیم دینی به مسائل اجتماعی وسیاسی روزگار خود نزدیک شود.